Dijital çağın bir gereği olarak ortaya çıkan blockchain teknolojisi, katılımcılardan oluşan bir ağda güncel bilgilerin güvenli ve çevrimiçi bir şekilde paylaşılmasını ifade eder. Günümüzün en popüler kripto kavramlarından biri olmasına rağmen hassas bilgileri saklama konusundaki güvenilirliği ile çok daha geniş bir kullanım alanına sahip olan blockchain teknolojisi, esasında genel ve özel ağ üzerinden paylaşılan bir veri tabanıdır.
Kriptografi ile birlikte finans sektöründen dijital kimlik güvenliğine kadar birçok alanda altyapı oluşturmak için kullanılan blockchain ağları, temel çalışma prensibi ile merkeziyetsiz yapıya sahiptir. Bu yazımızda birçok gelişmiş teknolojinin temelinde yatan blockchain ağı nedir, nasıl kullanılır ve blockchain teknolojisi nasıl çalışır gibi popüler soruları ele alacağız.
Blockchain nedir?
Dağıtılmış defter teknolojisi veya dağınık defter olarak ifade edilen sistemin bir parçası olarak ele alınan blockchain, temelinde verileri parçalara ayırıp şifreleyerek merkezi olmayan dağıtılmış ağlarda saklayan ve bunların kayıtları tutan bir sistemdir. Geleneksel merkezi sistemlerden farklı olarak çoklu veri tabanına dağıtılmış şekilde bilgileri sakladığı için onay, kontrol ve yetkilendirme gibi faaliyetler yalnızca tek bir otoritenin kontrolü altında değildir. Bu özelliği ile bağımsız bir ağ teknolojisi olarak öne çıkan ve birden çok ağ kullanan veri tabanı, dağınık defter teknolojisinin bir yan üründür.
Bununla birlikte bilgilerin güvenli bir şekilde paylaşılmasını sağlayan blockchain, kullanım modellerine göre 4 farklı türe sahiptir. Blockchain çeşitleri arasında herkese açık sistem, özel sistem, konsorsiyum (Federe) ve hybrit kategorileri bulunur. Bitcoin ve Ethereum gibi kriptolar, herkese açık blockchain ağında yer alırken yalnızca belli kuruluşların eriştiği özel blockchain ağları da vardır. Birden fazla kuruluş tarafından kullanılan ağ modeli ise konsorsiyum blockchain olarak bilinir.
Blockchain teknolojisi nasıl çalışır?
Bir blok üzerinde saklanan verilerin güvenliğini sağlayan blockchain çalışma mantığı, ağ üzerinde blok oluşturma süreci ile başlar. Blockchain ağında her işlem gerçekleştiğinde bilgiler veya veriler blok olarak kaydedilir. Her kayıt değiştirildiğinde benzersiz karmalar ile şifrelenir ve ağ içinde gruplandırılır. Ardından gruplanan her blok kendisinden önceki bloklara benzersiz bir tanımlayıcı ile bağlanır.
Ağa eklenirken blok geçerliliğini sağlamak için fikir birliği mekanizmalarından olan Proof of Work (poW) veya Proof of Stake (Pos) gibi sistemlerden biri kullanır. Şifrelenen işlemler, dönüşü olmayan bir zincirde bloke edilerek süresiz kaydedilir. Core blockchain olarak adlandırılan bu süreçte bloklar birbirine bağlanarak geriye dönük bir zincir oluşturur.
Ayrıca bu süreçte blockchian teknolojisi nasıl çalışır anlamak için yeni bloklar ile güncellenmesi gereken blockchain ağının, tek kişi tarafından değiştirilemeyeceğini bilmek gerekir. Yüzlerce yetkili tarafından fikir birliğine gidilerek kaydedilen bloklar, yeni zincirler oluştur. Bloktaki bağlantılar değiştikçe hash değeri güncellenir ve bu bloğun değiştirilmesinden kaynaklı mali kazançları ortadan kaldırır.
Ağ şeffaflığını arttırarak güvenli kullanım teknolojisi ile öne çıkan blockchain, işlemleri ve verileri güvenli bir şekilde sakladığı için sağlıktan lojistik sektörüne kadar genişleyen bir kullanım potansiyeline sahiptir. Değişmez kayıt sistemi ile başta finans ve bankacılık sektöründeki ödemeler olmak üzere birçok konuda kuruluşlara güvenli altyapı sunar. Sağlık sisteminde tıbbi malzeme takibinden hasta kayıtlarının güvenli saklamasına kadar sistemin işleyişinde birçok kritik rol üstlenir. Ayrıca kripto para sisteminin temelini oluşturan blockchain akıllı sözleşmeler ile büyük şirketler için hızlı ve güvenli para transferlerine imkân verir. Kripto para sisteminde merkezi bir rolü olan blockchain, değiştirilemez tokenlar ile akıllı sözleşmelerin basıldığı yerdir. Blockchain BTC’nin arkasındaki esas teknoloji olarak bilinir ve Bitcoin için güvenilir eşler arası ödeme sistemi olarak verilerin kaydedildiği tabanı ifade eder. Bitcoin blockchain alanında ilk kullanım olarak öne çıkmasına rağmen XRP, Litecoin, Ether, Tron ve Ethereum blockchain ağı üzerinde çalışan ve gelişmiş blok zincir şifreleme teknolojisi kullanan bazı kripto paralardır. Kripto sektöründe coin transferi için de kullanılan bu teknoloji, yüksek hacimli transferleri güvenli bir şekilde gerçekleştirir. Ayrıca kripto ekosisteminde cüzdan oluşturma rolü vardır. Blockchain API’ları, kullanıcıların kripto cüzdanı oluşturmasına ve kontrol etmesine imkân veren farklı bir kullanım alanıdır. Merkeziyetsiz finans ekosistemi DeFi, blockchain üzerinde çalışır. Kripto blockchain işleyişine benzer bir mantığa sahip olan DeFi platformları, blockchain ağında inşa edilmiştir ve bu teknoloji kripto paraların takas, işlem ve borç verme gibi süreçlerinde merkezi bir rol oynar. Ayrıca DeFi ve blokchain birbiri içinde bir teknoloji olarak gelişimini sürdürür. Buna bir örnek olarak DeFi blokchain protokolü Avalanche verilebilir. Avalanche blockchain ile dijital varlıkları bir araya getirerek kullanıcıların blok zincir tabanlı varlıklara daha kolay erişmesini sağlar. Finansal hizmetlerin dönüştürülmesinde önemli bir rol oynayan blockchain, karmaşık transfer ve işlem süreçlerini basit adımlara indirgerken aynı zamanda düşük maliyetli bir hâle gelir. Blockchain, coinler dışında uluslararası pazarda, fiat para birimlerine dair işlemlerin gerçekleşmesi için de kullanılır. Bankacılık alanında para transferi için hızlı doğrulanabilir yapısı ve kesintisizi kullanımı ile güvenilir bir altyapı sunar. Metaverse dünyasının önemli bir parçası olan NFT’lere bakıldığında sektörün hem oluşum hem dağıtım aşamasında blok zincirden yararlandığı görülür. Non-Fungible Token yani “Değiştirilemez Token” olarak bilinen NFT, blockchain kullanılarak oluşturulan dijital eserlerdir. Tıpkı kripto paralarda olduğu gibi NFT’leri güvence altına almak için blockchain teknolojisinin takip edilmeyen ve değiştirilemeyen yapısı kullanılır. Aynı zamanda bu teknoloji, dijital eserlerin sahiplenilmesini ve ticaretini mümkün kılar. Şifreleme özelliği sayesinde NFT eserlerin kayıtları tutulur ve eserlerin hızlı çoğaltılması engellenir. Otomatik çalışan akıllı sözleşmeler, blockchain teknolojisini sözleşme güvenliğini sağlamak için kullanır. Temelde oldukça geniş bir kullanım alanına sahip olan ve buna göre özellikleri değişen akıllı sözleşmeler, merkezi çalışma tabanı olarak blockchain sisteminden yararlanır. Değiştirilemez bir altyapıya sahip olduğu için akıllı sözleşmelerin kullanıldığı her alanda blockchain avantajlarından yararlanmak mümkün hâle gelir. Sonuç olarak blockchain; kripto para piyasasından başlayarak lojistik, sigorta ve oyun sektörü gibi birçok farklı alanda güvenilir, erişilebilir ve değiştirilemez yapısı ile tercih edilir. Blockchain kullanım alanları
1. Kripto para ve blockchain
2. DeFi sektöründe blockchain
3. Finans sektöründe blockchain
4. NFT sektöründe blockchain
5. Akıllı sözleşmeler ve blockchain
Blockchain ağının temel özellikleri?
- Şeffaflık ve doğrulanabilirlik: Blockchain ağı, herkes tarafından görülebilir bir yapıya sahip olduğu için ağdaki her üye yapılan işlemi görebilir. Güvenliğin sağlanması için ise yapılan işlemin herkes tarafından kabul edilmesi gerekir.
- Verimlilik ve düşük maliyet: Geleneksel süreçlerin yanında otomatikleşen blockchain sistemleri iş akışını hızlandırarak her kullanıcının güncel veriler ile çalışmasını sağlar. Böylece geleneksel sistemlere göre ekonomik açıdan daha tasarruflu bulunur.
- Merkeziyetsiz sistem: Blockchain tek merkezden yönetilen bir sisteme sahip değildir. Dağınık defter sistemi ile merkezi olmayan şekilde verilerin daha güvenli saklanmasını sağlar.
- Güvenlik: Altyapısı değiştirilemez kriptografiye dayanan blockchain blokları, birbirine geçmişe dönük zincirler ile bağlıdır. Böylece geriye dönük değişiklik yapılamaz.
Blockchain avantajları ve dezavantajlar
Avantajlar
- Artan şeffaflık ile daha fazla güvenlik ve erişilebilirlik sunar.
- Verileri kalıcı saklayarak merkezi olmayan bir şekilde depolar.
- Değişmezlik ve şeffaflık sayesinde işlem geçmişi herkes tarafından görülebilir.
- Değişmez yapısı ile saldırılara ve dış müdahalelere kapalıdır.
- Düşük maliyet ile geleneksel araçlara nazaran pratiklik sunar.
Dezavantajlar
- Ölçeklenebilir blockchain blokları sabit boyutludur ve yalnızca birkaç işlemi saklayabilir.
- Zincir ekleme için artan madencilik süreçleri zaman alıcıdır.
- Düşük depolama kapasitesi artan işlem sayısına karşı yetersiz kalır.
- Dünya elektriğinin %0,3’den fazlasını tükettir.
- Karmaşık teknolojik altyapısı uygulanmayı zorlaştırır.
Sık Sorulan Sorular
Benzer noktaları olmasına rağmen dağıtılmış defter teknolojisi, blockchain teknolojisine nazaran daha geniş ve üst bir kavramdır. Blockchain, dağıtılmış defter teknolojisinin bir alt sistemi olarak ele alınır. Ayrıca bu teknoloji kripto gibi kullanım alanları açısından da DLT’den farklılık gösterir.
Blockchain; akıllı sözleşmeler, asimetrik şifreleme ve kriptografi kullandığı için güvenli bir altyapıya sahiptir. Geriye dönük şifreleme ile değiştirilemez bir yapıya sahiptir. Bu gibi özellikleri sayesinde güvenilir sayılarak bankacılık ve kripto para sektöründe tercih edilir. Böylece blockchain cüzdan oluşturmak gibi yüksek güvenlik gerektiren alanlarda kullanılır.
Blockchain teknolojisinin, ilk kez 2008 yılında Satochi Nakamoto tarafından kavramsallaştırıldığı bilinir. 2009 yılında lider kripto para birimi Bitcoin için temel çekirdek sistem olarak uygulanarak yaygınlık kazanmaya başlamıştır. Günümüzde kripto paraların yanında; ING, Microsoft, ABN Amro, NASDAQ gibi global firmalar tarafından geliştirilmeye ve kullanılmaya devam ediyor.
Yazı içeriğindeki bilgiler tamamen bilgilendirme amaçlıdır. Herhangi bir yatırım tavsiyesi niteliği taşımaz. Yaptığınız yatırımlardan kaynaklı kâr ya da zararınızdan yazar ve kriptoparahaber.com sorumlu değildir. Yatırım nihayetinde bilgi, birikim, tecrübe, araştırma ve şahsi kararlar gibi birçok temele dayanır.
İngilizce de “chain block” adı verilen ve sanayide kullanılan bir mekanizmayla karıştırıyorsunuz herhalde. “Chain block” tamlamasında “chain” sıfat olduğu halde, “blockchain” tamlaması bir isim tamlamasıdır. Verileri içinde barındıran blokların dizilişini ima ettiği için “blok zinciri” olmalıdır. Sizce “Pide kuyruk” doğru bir ifade olur muydu?
Kelime olarak incelerseniz doğru, ”blockchain” kavramı dilimize blok zincir olarak girse de, sektörde blockchain olarak yaygınlaşmaya başladı.
Bu sebeple, bazı makalelerde blok zincir, bazılarında ise blockchain olarak geçebilmektedir.
Teşekkürler
“Besin zincir” mi “besin zinciri” mi doğru ifade olur?
”Blok Zincir” en doğrusu olur 🙂
Anladım, bundan böyle “su börek, bilet kuyruk, saadet zincir, grafik kart, pastane şube” vs diyelim.
Blockchain = chain of blocks
Definition:
A chain of blocks with each block referencing the block that preceded it. The most-difficult-to-recreate chain is the best block chain.
Kaynak: https://bitcoin.org/en/glossary/block-chain